Differentiëren met behulp van leesboeken (ook in tijden van Corona)

Hoe kun je nu goed differentiëren in de les als je dertig leerlingen moet opleiden met allemaal een eigen niveau en snelheid van leren? Een hele makkelijke manier is door snelle leerlingen uit te dagen met leuke literatuur. Ben je klaar met de opdracht, pak dan een tijdschrift, stripboek of boek en lees daar eens in. 

Op de tweede school waar ik werkte hadden mijn collega en ik een kast met daarin leesboeken, tijdschriften en artikelen over onderwerpen die leerlingen zouden aanspreken. Denk bijvoorbeeld aan de Holly Borne titels voor leerlingen die emotioneel wat meer bagage hebben, maar ook aan Harry Potter, The Diary of a Wimpy Kid en vele graded readers. 

Het grote voordeel van het gebruik van graded readers is dat het niveau is vastgesteld en dat je als docent dit makkelijk kan bijhouden. Daarnaast zitten er in het boek opdrachten waarmee je kunt vaststellen dat een leerling het boekje echt heeft gelezen. 

Maar hoe bepaal je nu het juiste niveau van een boekje? Dat kan de leerling vaak helemaal zelf. Leg een paar boeken met verschillende niveaus en onderwerpen klaar voor leerlingen en laat deze zelf kiezen. Is een boekje veel te makkelijk? Dan zullen ze al snel naar een hoger niveau gaan kijken. Waarschuw leerlingen dat ze niet te moeilijke boeken gaan lezen (tenzij ze een grote affiniteit met het boek hebben), omdat dit het leesplezier zal aantasten. Lezen mag best leuk zijn!

Maakt het uit dat de leerling wellicht eerst een stripboek of een graphic novel leest? Nee, de leerling is bezig met lezen en dat is in de huidige tijd al een hele grote stap. 

Heeft de leerling het juiste niveau gevonden, dan is meestal het advies om minimaal 5 boeken van een bepaald niveau te lezen voordat je naar een hoger niveau gaat. Of dit haalbaar is, dat is de vraag. Op de scholen waar ik lesgaf was het lezen van een of twee boeken per jaar voor VMBO Engels al best een opgave. Voor de betere leerlingen zal het lezen van 5 boeken per jaar geen probleem zijn, voor leerlingen die wat meer tijd nodig hebben is het lastig. Zorg wel dat elke leerling voldoende tijd krijgt om iets te kunnen lezen. Zorg eventueel voor een korte tekst of een gedicht.  

Lezen is van groot belang bij de ontwikkeling van een taal. Door het lezen van verhalen ziet de leerling de taal in context en groeien de woordenschat en de communicatieve vaardigheden. Daarnaast verbetert lezen het concentratievermogen en het geheugen en wordt het creatieve brein gevoed. 

Natuurlijk nodigt het lezen ook uit om meer te leren van andere culturen en landen. Ook leer je in de verhalen van de ervaringen van anderen waardoor de lezer meer inlevingsvermogen heeft. Mensen die veel lezen maken makkelijker contact en vrienden en zijn academisch succesvoller. Natuurlijk wil je als docent al deze voordelen aan je leerlingen meegeven... 

Maar wat nou als je curriculum er anders uit komt te zien? Bijvoorbeeld door een pandemie.
Het lezen is op zich een makkelijke manier om leerlingen toch actief bezig te houden met de taal. 
Als je een klassenset van een bepaalde titel hebt, neem dan de moeite om deze te nummeren. Je kan dan bijhouden welke leerling je welk nummer boekje mee naar huis hebt gegeven en moeiteloos controleren of je deze terug hebt gekregen. Als je geen klassensets op school hebt, schrijf dan eventueel de titel op die een leerling heeft meegenomen. 

Om duidelijk te krijgen of de leerling het boek heeft gelezen kan je natuurlijk toetsen. Als je dit wilt doen, dan hebben wij van bepaalde titels al kant en klare toetsen beschikbaar. Wil je eens iets anders, dan kan je ervoor kiezen om de leerling een spreekbeurt te laten houden of een mondeling verslag van het boek te laten doen. Ikzelf heb op de middelbare school een mondeling examen gehad over de boeken die ik had gelezen voor de boekenlijst. Ik vond dit een hele leuke manier om bezig te zijn met literatuur omdat de vragen puur verhaal georiënteerd kunnen zijn, maar natuurlijk ook dieper kunnen gaan met betrekking tot symboliek. Ieder gesprek krijgt dan zijn eigen vragen en de leerling kan laten zien wat hij/zij echt kan. Zo'n gesprek kan natuurlijk ook prima op afstand worden gedaan. 

Ook kun je kiezen voor creatieve opdrachten die laten zien dat de leerling het boek heeft gelezen. Een aantal ideeën hiervoor staat hieronder.

1. Laat de leerling een nieuwe cover voor het boek ontwerpen en uitleggen waarom deze bepaalde elementen heeft verwerkt in zijn nieuwe ontwerp. 
   
   
2. Laat de leerling een collage maken over het boek. Waarom heeft de leerlingen bepaalde plaatjes gekozen?
   
   
3. Vraag de leerling om een woordenweb te maken om de connectie tussen de hoofdpersonen duidelijk te maken.
   
   
4. Vraag de leerling een gedicht of een songtekst te schrijven over het boek. Op welk deel van het boek heeft de leerling het gedicht of de songtekst gebaseerd. 
   
   
5. Laat de leerling een interview houden met de hoofdpersoon (of de persoon die de leerling het meest aanspreekt). 
   
   
6. Maak een recensie van het boek voor andere leerlingen. Dit kan in de vorm van een artikel of een advertentie.
   
   
7. Maak een tijdlijn van het boek waarin de gebeurtenissen op chronologische volgorde worden gelegd. 
   
   
8. Maak een stripverhaal van een deel van het verhaal en licht toe waarom je dit deel hebt gekozen. 
   
   

Voor leerlingen met een hoger taalniveau

1. Schrijf een artikel over het boek waarin je de symboliek tussen licht en donker beschrijft.
   
   
2. Maak een krantenbericht over een belangrijke gebeurtenis in het boek.
   
   
3. Herschrijf een deel van het verhaal in een andere tijd of in een andere setting. Bijvoorbeeld Jane Eyre in Amerika in 1920.
   
   
4. Herschrijf het einde van het boek. Waarom heb je gekozen voor een andere afloop?

Leerlingen kunnen vaak heel goed zelf kiezen uit opdrachten. Leuk is het om deze na het maken toe te voegen aan een leesdossier of leesplan. 

Het is wel aan te raden om de leerlingen een woordenlijst te laten maken met moeilijke vocabulaire die ze tijdens het lezen tegen zijn gekomen. Hierdoor krijgt de leerling een eigen woordenlijst die nageslagen kan worden bij bijvoorbeeld overhoringen en/of proefwerken. 

Ik hoop dat je met de bovenstaande ideeën hebt gekregen om meer te lezen in de les! Natuurlijk zijn wij benieuwd naar de werken van jullie leerlingen en jullie ideeën voor creatieve leesopdrachten!